PMJAY હેઠળ મૃત દર્દીઓની સારવાર માટે 6.9 કરોડ રુપિયા ચૂકવાયાઃ CAG

આયુષ્માન ભારત-પ્રધાનમંત્રી જન આરોગ્ય યોજના (PMJAY) ના ઓડિટમાં અનિયમિતતા દર્શાવતા, ભારતના કોમ્પ્ટ્રોલર અને ઓડિટર જનરલ (CAG) એ કહ્યું છે કે તેના હેઠળના 3,446 દર્દીઓની સારવાર માટે 6.97 કરોડ રૂપિયા ચૂકવવામાં આવ્યા હતા.ડેટાબેઝમાં જેમને અગાઉથી જ મૃત ઘોષિત કરવામાં આવ્યા હતા તેમના નામે પણ રુપિયા ઓહિયા કરી જવામાં આવ્યા હતા.

2018 માં શરૂ કરાયેલી આ યોજનાનો ઉદ્દેશ્ય આરોગ્યસંભાળની શોધમાં ગરીબ અને સંવેદનશીલ વસ્તી માટે ખિસ્સા બહારના ખર્ચને ઘટાડવાનો હતો. આ આરોગ્ય વીમા યોજના ગ્રામીણ અને શહેરી બંને વિસ્તારોમાં શરૂ કરવામાં આવી હતી.

ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસના અહેવાલ મુજબ સારવાર દરમિયાન મૃત્યુ પામેલા લાભાર્થીની સારવાર શીર્ષકવાળા પર્ફોર્મન્સ ઓડિટમાં, CAG એ કહ્યું છે કે જે દર્દીઓ અગાઉ TMS (યોજના ટ્રાન્ઝેક્શન મેનેજમેન્ટ સિસ્ટમ)માં નોંધાયેલા હતા અને મૃત દર્શાવવામાં આવ્યા હતા, તેઓએ યોજના હેઠળ સારવાર લેવાનું ચાલુ રાખ્યું હતું.

ઓડિટમાં જાણવા મળ્યું છે કે 3,446 દર્દીઓ સંબંધિત આવા 3,903 દાવા હતા અને દેશભરની હોસ્પિટલોને રૂ. 6.97 કરોડ ચૂકવવામાં આવ્યા હતા.

કેરળમાં સૌથી વધુ 966 આવા ‘મૃત’ દર્દીઓ હતા જેમના દાવા ચૂકવવામાં આવ્યા હતા. તેમની ‘સારવાર’ માટે કુલ 2,60,09,723 રૂપિયા ચૂકવવામાં આવ્યા હતા.

મધ્ય પ્રદેશમાં આવા 403 દર્દીઓ હતા, જેમના માટે 1,12,69,664 રૂપિયા ચૂકવવામાં આવ્યા હતા. છત્તીસગઢ 365 દર્દીઓ સાથે ત્રીજા ક્રમે છે, જેમની સારવાર માટે 33,70,985 રૂપિયા ચૂકવવામાં આવ્યા હતા.

હાલની માર્ગદર્શિકા મુજબ, જો કોઈ દર્દી હોસ્પિટલમાં દાખલ થયા પછી અને ડિસ્ચાર્જ પહેલાં મૃત્યુ પામે છે, તો ઓડિટ પછી હોસ્પિટલને ચુકવણી કરવામાં આવે છે.

CAG રિપોર્ટ જણાવે છે કે, “ડેસ્ક ઓડિટ દરમિયાન (જુલાઈ 2020માં), ઓડિટીએ અગાઉ નેશનલ હેલ્થ ઓથોરિટી (NHA) ને જાણ કરી હતી કે IT સિસ્ટમ (TMS) એ જ દર્દી માટે પૂર્વ-અધિકૃતતા વિનંતી પર પ્રક્રિયા કરી રહી છે.” યોજના હેઠળ મળેલી પ્રથમ સારવાર દરમિયાન અગાઉ તેને ‘મૃત’ તરીકે દર્શાવવામાં આવ્યો હતો. NHA એ ઓડિટ અવલોકન સ્વીકારતી વખતે જુલાઈ 2020 માં જણાવ્યું હતું કે 22મી એપ્રિલ 2020 ના રોજ જરૂરી ચકાસણી હાથ ધરવામાં આવી છે તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે કે કોઈપણ દર્દી કે જેનું PMJAY ID TMS માં મૃત તરીકે દર્શાવવામાં આવ્યું છે તે યોજના હેઠળ વધુ લાભો મેળવવા માટે લાયક છે.

રિપોર્ટ અનુસાર, જ્યારે CAG એ ધ્યાન દોર્યું કે જરૂરી તપાસનું પાલન કરવામાં આવ્યું નથી, ત્યારે નેશનલ હેલ્થ ઓથોરિટીએ ઓગસ્ટ 2022માં કહ્યું હતું કે ‘વિવિધ ઓપરેશનલ કારણોસર સિસ્ટમમાં બેક-ડેટ એન્ટ્રીની મંજૂરી છે’.

CAG એ નોંધ્યું હતું કે અધિકારીોનાં જવાબ માન્ય નથી, કારણ કે લાભાર્થીઓ પહેલાથી જ સારવાર દરમિયાન મૃત તરીકે દર્શાવવામાં આવ્યા છે. પૂર્વ અધિકૃતતા, દાવો સબમિટ કરવા અને રાજ્ય આરોગ્ય સત્તામંડળ દ્વારા અંતિમ દાવાની મંજૂરી માટે, અરજીમાં ખામીઓ દર્શાવે છે.

CAG રિપોર્ટમાં નેશનલ હેલ્થ ઓથોરિટી અને સ્ટેટ હેલ્થ ઓથોરિટીને “અનિયમિત ચૂકવણી અને ગેરરીતિઓના જોખમને દૂર કરવા માટે તમામ કેસોની વ્યાપક તપાસ સુનિશ્ચિત કરવા” કહેવામાં આવ્યું છે.

આ સ્વાસ્થ્ય વીમા યોજના ભારતની જાહેર અને ખાનગી પેનલવાળી હોસ્પિટલોમાં ગૌણ અને તૃતીય સંભાળ હોસ્પિટલમાં દાખલ થવા માટે દર વર્ષે કુટુંબ દીઠ રૂ. 5 લાખનું કવર પૂરું પાડે છે.

ઓડિટ રિપોર્ટમાં એ પણ ધ્યાન દોરવામાં આવ્યું છે કે 2,231 હોસ્પિટલોમાં, એક જ દર્દીને એક સાથે અનેક તબીબી સંસ્થાઓમાં દાખલ કરવામાં આવ્યા હોવાના કિસ્સાઓ પ્રકાશમાં આવ્યા હતા. ઓડિટમાં આવા કુલ 78,396 કેસ મળી આવ્યા હતા.

ગુજરાતમાં સૌથી વધુ 21,514 કેસ નોંધાયા છે. તે પછી છત્તીસગઢ (9,640) અને કેરળ (9,632 કેસ) આવે છે.

CAGના અહેવાલમાં જણાવવામાં આવ્યું હતું કે જુલાઈ 2020 માં, “ડેસ્ક ઓડિટમાં જાણવા મળ્યું હતું કે IT સિસ્ટમ (TMS) એ હોસ્પિટલમાં દાખલ થવાના સમાન સમયગાળા દરમિયાન એકથી વધુ હોસ્પિટલમાં દાખલ થવાથી કોઈ દર્દીને અટકાવ્યું નથી”.

નેશનલ હેલ્થ ઓથોરિટી (જુલાઈ 2020માં)એ આ ક્ષતિને સ્વીકારતા કહ્યું કે આ કેસો મુખ્યત્વે એવા સંજોગોમાં બને છે કે જ્યાં બાળકનો જન્મ એક હોસ્પિટલમાં થાય છે અને નવજાત અન્ય હોસ્પિટલમાં માતાના PMJAY IDનો ઉપયોગ કરીને નોંધાયેલ હોય છે. સંભાળમાં ટ્રાન્સફર થાય છે.’

જો કે, CAG એ ધ્યાન દોર્યું હતું કે કુલ 23,670 પુરૂષ દર્દીઓને હોસ્પિટલમાં દાખલ કરવાના સમાન સમયગાળા દરમિયાન બહુવિધ હોસ્પિટલમાં દાખલ કરવામાં આવ્યા હતા, સત્તાધિકારીના દાવાથી વિપરીત વાત રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવી છે.

માર્ગદર્શિકા મુજબ, રાજ્યોમાં સમર્પિત એન્ટી-ફ્રોડ સેલ ઓચિંતી તપાસ કરવા, દંડ લાદવા, ડી-પેનલીંગ, કાર્યવાહી અને અન્ય નિવારક પગલાં માટે જવાબદાર છે.

13 રાજ્યો (નેશનલ હેલ્થ ઓથોરિટી પાસે બાકીના રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો માટેનો ડેટા નથી) માં કપટી હોસ્પિટલો પાસેથી દંડની વસૂલાતના ડેટા અનુસાર, છત્તીસગઢ અને મેઘાલયે એક પણ દંડ વસૂલ કર્યો નથી, 100% વસૂલાત બાકી છે. મધ્યપ્રદેશમાં 96.08 ટકા કેસમાં કોઈ દંડ વસૂલવામાં આવ્યો નથી.

ઓડિટમાં નોંધ્યું છે કે નેશનલ હેલ્થ ઓથોરિટીમાં, “આ 13 રાજ્યોમાં 184 ડિફોલ્ટર હોસ્પિટલો પર લાદવામાં આવેલા રૂ. 17.28 કરોડના દંડમાંથી, માત્ર રૂ. 4.96 કરોડ વસૂલ કરવામાં આવ્યા હતા”.